W naszym społeczeństwie żyje charakterystyczna grupa osób, które są obciążone doświadczeniami z przeszłości, wyniesionymi z rodzin dysfunkcyjnych (m. in.: alkoholowych). Są to Dorosłe Dzieci Alkoholików. Rozwijając znaczenie tego określenia mam na myśli: dorosłe – bo ukończyły 18 lat, mają własne życie, czasem już rodzinę, ale nadal pozostają dziećmi swoich rodziców, którzy mają problem z alkoholem. Dość często mają one wypaczony obraz własnej osoby, relacji międzyludzkich, własnych i cudzych zachowań. Można powiedzieć, że żyją iluzorycznie – nie znając siebie autentycznymi. Ma to swoje odzwierciedlenie na różnych płaszczyznach ich rozwoju i w różnych przestrzeniach ich życia.
Są podobni do siebie, a jednocześnie różni. Każdy z nich: jednostkowy, indywidualny, ale w pewien sposób ograniczony w wyznaczonych i wyuczonych schematach domu alkoholowego, podobny, bo skutki doświadczeń odbijają się na każdym w podobny sposób. Te obciążenia przejawiają się w różnego rodzaju zachowaniach, jest to między innymi: potrzeba kontrolowania wszystkiego lub wszystkich, niskie poczucie własnej wartości, niezdolność do określania własnych potrzeb, czy też okazywania uczuć, brak zaufania do siebie i do innych, w związku z tym lęk przed wchodzeniem w bliskie związki lub relacje z innymi. Rodzi to poczucie wstydu, izolacji, milczenie, zaprzeczanie.
W okresie dorastania Dorosłe Dzieci Alkoholików wchodzą w rozmaite kontakty z ludźmi, podejmują poważne decyzje życiowe. W trakcie tego napotykają na swojej drodze życiowej wiele trudności. Ich uczucia, postawy, zachowania, które przejawiają w życiu codziennym są często nieadekwatne do sytuacji, niezrozumiałe, dziwne, inne, czasem nawet ekscentryczne, pokazowe. Spowodowane jest to tym, że dorastały w atmosferze, w której panował chaos, ciągłe, narastające napięcie, konflikty, bezustannie utrzymujący się niepokój.
W zaburzonych chorobą alkoholową środowisku nie było dla dziecka prawidłowego wzorca do naśladowania. Dzieci uczyły się postępowania, które w dorosłym życiu utrudniają im sprawne i normalne funkcjonowanie. Rodzina alkoholowa zaczyna w pewnym momencie rozwoju dziecka narzucać mu określone, destrukcyjne role, zgodne z potrzebami dorosłych. Role te ujawniają się często w życiu dorosłym, w sytuacjach stresowych. Przybieranie przez dziecko tych pseudodorosłych ról oznacza dla niego utratę dzieciństwa, swobody, spontaniczności, a jednocześnie jest jedyna formą dla zachowania pozornego poczucia bezpieczeństwa. Dziecko w rodzinie alkoholowej staje się szybko dorosłe – jego dzieciństwo zostaję mu zabrane przez chorobę alkoholową, którą dotknięci są rodzice (lub jedno z nich). Natomiast w zdrowych rodzinach dzieci mogą być po prostu dziećmi, zgodnie ze swoimi potrzebami, talentami, możliwościami i potrzebami, nikim i niczym nie skrępowane. Po prostu przeżywa ono swoje dzieciństwo w dziecięcy sposób.
Poniżej zostaną przedstawione cztery role, jakie przyjmują dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych. Jest to na tyle ważna kwestia, że dokonano podziału na zachowania i uczucia danej osoby:
Bohater
Kozioł ofiarny
Zagubione dziecko
Maskotka
(T. L. Cermak, J. Rutzky, 1996)
Wszystkie powyższe role wykształciły się u Dorosłych Dzieci Alkoholików w stresujących warunkach domu rodzinnego, dotkniętego chorobą alkoholową. Mają one ogromny wpływ na późniejsze funkcjonowanie w życiu, kontakty z ludźmi. Przyjmowanie i odgrywanie tych ról odbywa się z taką siłą, że osoby dotknięte tym problemem tracą poczucie siebie, swojej tożsamości i autentyczności. Wynika to z potrzeby przetrwania i jest to nie lada osiągnięciem w zaburzonej atmosferze ciągłego napięcia, lęku, zagrożenia. W życiu dorosłym takie osoby radzą sobie w różny sposób. Np.: bohater nie będzie pracował ze spokojem i pewnością dobrze wykonywanych obowiązków; będzie nadgorliwy, nadobowiązkowy. Nie znajdzie czasu dla rodziny, gdyż będzie ona mniej istotnym elementem w jego życiu, ważniejsza będzie praca i należyte, nieomylne wykonywanie swoich obowiązków. Poza tym ta rola zagrożona jest uzależnieniem. Natomiast kozioł ofiarny wykaże swoje zdolności kierownicze, będzie ryzykantem w podejmowaniu decyzji, będzie dążył do celu z żelazną konsekwencją kosztem życia osobistego rodziny i utraty przyjaciół. Osoby będące w tej roli stają się często współuzależnionymi. W przypadku dziecka wycofanego w przyszłości jego życie to będzie spokojny dom i praca, stronienie od ludzi i wszelkiego rodzaju kontaktów towarzyskich, niechęć do podwyższania swoich kwalifikacji. Ostatnia rola – maskotka – stanie się duszą towarzystwa, będzie cieszyć się życiem, ale kosztem swoich obowiązków zawodowych – na tym polu ujawni się jej nieodpowiedzialność i zbyt luźne podejście do pracy. Ma to swoje źródło w lęku przed odrzuceniem i poczuciu, że nie zasługuje na miłość. Oprócz wyżej wymienionych ról, istnieją również cechy charakterystyczne Dorosłych Dzieci Alkoholików, które mogą być Ci bardzo bliskie.
Zastanów się przez chwilę i odpowiedz sobie na poniższe pytania:
1 Czy zmiany wytrącają cię z równowagi, a może masz nad wszystkim kontrolę i panujesz nad sytuacjami i sobą?
2 Czy zdarza ci się kłamać, kiedy trudno jest powiedzieć prawdę?
3 Czy starasz się unikać za wszelką cenę konfliktów i napięć?
4 Czy chcesz być w centrum uwagi, „na topie”, żeby inni cię lubili i akceptowali?
5 Czy może „chowasz” się za kogoś i nie przyznajesz się do swoich sukcesów, nie zauważasz ich?
6 Czy nie lubisz krytyki i oburzasz się, gdy ktoś zwraca ci na coś uwagę?
7 Czy uparcie realizujesz plan, zadanie, pomimo wielu porażek i dążysz „po trupach do celu”, nie mogąc czegoś zostawić?
8 Czy może odwrotnie zaczynasz coś i zostawiasz, nie dokańczasz, spalasz się i zwiększa się ilość spraw niedokończonych, niezałatwionych?
9 Czy czasem myślisz „lepiej jak ja to zrobię” lub nie odmawiasz i robisz rzeczy za kogoś?
Wśród tych osób występuje problem z wyrażaniem siebie, swoich emocji, przyjmowaniem różnych uczuć, które się pojawiają. Uczucia dla nich są często kłopotliwe, gdyż mają oni problem z przyznawaniem się do takich uczuć jak: złość, nienawiść, niepokój, zdenerwowanie, napięcie, a przecież są to takie same emocje jak: radość, miłość. Różnią się one tym, że są nieprzyjemne podczas odczuwania i przeżywania ich. Niektóre z tych osób starają się wyprzeć ze swojej samoświadomości te nieprzyjemne odczucia, gdyż przywołują one ze sobą przykre obrazy z dzieciństwa.
W związku z tym, podczas drogi ku dorosłości i dojrzałości nauczyli się oni tłumić w swoim wnętrzu różne stany emocjonalne, nauczyli się także „grać” na potrzeby swoich rodziców, z których jedno lub obydwoje byli uzależnieni od alkoholu. Pozostał w nich fałszywy obraz różnego rodzaju sytuacji alkoholowych, w których musieli tkwić i na swój sposób radzić sobie, aby przetrwać. Wówczas uczucia stawały się jakby mniej ważne, szły na drugi plan, trzeba było działać, albo chować się, żeby później wyjść jak najbardziej cało. Tego typu środowiska dysfunkcyjne wypaczają u dziecka prawdziwy obraz samego siebie i obraz otaczającego ich świata. W związku z tym wykształciło się zaprzeczenie, które jest naturalnym mechanizmem obronnym w rodzinach alkoholowych. Zaprzeczenie pojawia się często ze strachem, poczuciem wstydu, milczeniem, które potęguje się może doprowadzić do rozpadu rodziny.
Niniejsze obciążenia psychiczne i uczuciowe, powodują takie zachowania, podczas których Dorosłe Dzieci Alkoholików stają się mniej wrażliwi, zamknięci w sobie, są niezdolni do określenia swoich potrzeb i okazywania uczuć, unikają kontaktów z ludźmi. Ma to swoje odzwierciedlenie również w drugą stronę, a mianowicie niektórzy z nich pozostają w destrukcyjnych dla nich związkach lub sytuacjach, nie widząc możliwości na jakąkolwiek zmianę. Jednak przychodzi taki moment w życiu człowieka, że te tłumione i pochowane gdzieś głęboko uczucia i emocje muszą znaleźć swoje ujście. One po prostu zaczną wypływać na powierzchnię całej tej „otoczki” zbudowanej z pozorów i nieautentyczności. Ważne jest, aby działo się to w bezpieczny sposób i w bezpiecznym miejscu, pod fachową opieką – to wszystko, a także więcej możesz znaleźć w naszym Zakładzie.
Rzecz w tym, żeby Dorosłe Dzieci Alkoholików nauczyły się rozpoznawać swoje stany emocjonalne i uczucia, a także korzystać z nich i radzić sobie z nimi w jak najbardziej twórczy sposób, dlatego zorganizowano specjalne formy spotkań dla Dorosłych Dzieci Alkoholików, które pomagają osobom pochodzącym z rodzin dysfunkcyjnych. Na tych spotkaniach, podczas pracy nad przeżyciami skupia się uwagę na sprawach i problemach bieżących, które mają swoje źródło w przeszłości. Pracuje się także nad emocjami i uczuciami – aby je poznać, nauczyć się nazywać i w czysty sposób przeżywać.
Jesteśmy otwarci, żeby ci to wyjaśnić, chcemy żebyś przyszedł i podzielił się z nami swoimi doświadczeniami z dzieciństwa, pokażemy jak żyć prosto, twórczo i otwarcie z samym sobą, w relacji z innymi. U Dorosłych Dzieci Alkoholików kompleksowa i twórcza praca prowadzi do rozwoju w różnych sferach życiowych. Oznacza to pełniejsze, szczęśliwsze życie osobiste i zawodowe oraz lepsze kontakty z ludźmi i pełniejszą dojrzałość w podejmowaniu ważnych decyzji życiowych. Może i Ty zauważasz u siebie podobne zachowania, rekcje nieadekwatne do sytuacji, zastanawiasz się „dlaczego?”, może masz poczucie ciągłej nieudolności w życiu lub doznawania porażek. Może jest Ci to bliskie, może chcesz wreszcie z kimś o tym porozmawiać. Czekamy na ciebie – nie jesteś sam!