Spis treści:[Ukryj]
Zarys uzależnienia
Uzależnienie od pracy (pracoholizm) jest powszechnie traktowane jako „znak współczesnych czasów”, stanowiąc pewną normę zachowań związanych z pracą, wpisujących się w kulturowo wyznaczane i społecznie akceptowane cele dążenia do sukcesu oraz samorealizacji. Jednak jak pokazują badania, uzależnienie od pracy zbiera ogromne żniwo – nagła śmierć z przepracowania (karoshi), określana często jako „śmierć przy biurku”, tylko w samej Japonii, gdzie dominuje silna, pracoholiczna etyka pracy (70 godzin tygodniowo), obejmuje aż dziesięć tysięcy osób rocznie. Przyjmuje się także, że pracoholicy stanowią około 5% populacji, co znaczyłoby, że co dwudziesty człowiek jest uzależniony od pracy. Uzależnienie od pracy jest zatem groźnym zjawiskiem społecznym.
W potocznym rozumieniu pracoholizm jest traktowany jako pewien dający się zaobserwować wyczerpujący styl pracy, kojarzony zwykle z długim czasem pracy lub pracą bez przerwy. W takiej sytuacji jedynym lekarstwem na pracoholizm byłaby zmiana tego zachowania, czyli zaprzestanie pracy lub zmniejszenie czasu pracy. Najczęściej sądzi się, że uzależnienie od pracy jest efektem zewnętrznych uwarunkowań trudną, stresującą sytuacją życiową i zawodową oraz społeczno-kulturowymi wymaganiami, które wymuszają tak wyczerpujący styl pracy. Pracoholizm ma jednak głębsze uwarunkowania, a to co można zaobserwować, to tylko przejaw, pewien syndrom procesów i zaburzeń wewnętrznych jednostki.
Definicja pracoholizmu
Pojęcie „pracoholizm” zostało po raz pierwszy użyte w 1971 r. jako pokrewne pojęciu alkoholizmu.
W istocie, gdy praca zajmuje większość czasu i uwagi, pracoholizm – tak jak alkoholizm – może być określany mianem nałogu.
(Burwell, 2002).
Pracoholizm jest więc wyniszczającym uzależnieniem, które powoduje rozpad rodziny. Pracoholicy, mają wspólne z alkoholikami symptomy: zniekształcone postrzeganie rzeczywistości, potrzebę kontroli, mechanizmy zaprzeczania, lęk, objawy depresji, zamykanie się w sobie, skłonność do irytowania się i problemy w relacjach z bliskimi.
Pracoholik to osoba, której potrzeba pracy jest tak wielka, że zaspokajanie jej wywołuje znaczne dolegliwości i wywiera negatywny wpływ na stan zdrowia, osobiste szczęście, relacje międzyosobowe i społeczne.
(Oates, 1971)
Obecnie uważa się, że pracoholizm to jedna z poważniejszych chorób cywilizacyjnych.
Objawy pracoholizmu
Pierwsze objawy uzależnienia od pracy widzi na ogół rodzina i bliscy chorego. On sam, zaczyna jedynie skarżyć się na dolegliwości fizyczne, ale nie wiąże ich z pracą. Najważniejsze i najbardziej widoczne objawy pracoholizmu to:
- spędzanie w pracy większej części doby,
- spadek zadowolenia z pracy pomimo wkładanego w nią wysiłku,
- poczucie bycia niezastąpionym w pracy,
- odczuwanie napięcia, zniechęcenia lub apatii w sytuacji bycia bez pracy,
- zaniedbywanie własnych potrzeb (sen, odżywianie itp.),
- tendencja do perfekcjonizmu i kontroli,
- tendencja do życia w ciągłym pośpiechu.
Osoba uzależniona od pracy nie potrafi odpoczywać, zaczyna zaniedbywać rodzinę, stale skoncentrowana jest jedynie na pracy. Jednocześnie spada jej efektywność – mimo spędzania wielu godzin w pracy, nie jest ona wykonywana efektywnie, co w konsekwencji przekłada się na spadek zadowolenia z pracy.
Typy pracoholików
Tak, jak istnieją różne wzorce picia u osób uzależnionych od alkoholu, tak samo istnieją różne style uzależnienia od pracy.
Badacze wymieniają następujące typy pracoholików:
- Niestrudzony pracoholik – to osoba, która jest inicjatorem pracy, pracuje kompulsywnie i wytrwale dzień i noc, bez odpoczynków w trakcie weekendów i bez urlopów.
- Bulimiczny pracoholik – powolny w inicjowaniu pracy, posiada ekstremalne wzorce pracy, które wahają się od całkowitego zaangażowania i poświęcania się pracy aż do całkowitej rezygnacji z niej.
- Pracoholik z deficytami uwagi – poszukujący adrenaliny, który łatwo się nudzi i stale potrzebuje stymulacji. Jest aktywny w inicjowaniu pracy, ale nie potrafi jej finalizować. Ma problemy ze skupieniem się na zadaniu, które jakiś czas temu zaczął i skacze do następnego punktu planu, pozostawiając wiele projektów niezakończonych.
- Pracoholik rozkoszujący się pracą – jest metodyczny, analityczny, skupia się nadmiernie na detalach, ponownie sprawdza to, co do tej pory zrobił. Jest perfekcjonistą, ponieważ obawia się, że efekty pracy nie będą wystarczająco dobre. Jest powolny w inicjowaniu pracy i powolny w jej oddawaniu.
Skutki pracoholizmu
Pracoholizm – jak każdy rodzaj uzależnienia – w bardzo szeroki i destrukcyjny sposób wpływa na wszystkie sfery życia osoby uzależnionej – uszkadza zdrowie fizyczne, psychiczne i duchowe, niszczy relacje społeczne. Negatywny wpływ pracoholizmu na zdrowie objawia się w podobny sposób do stresu chronicznego – pracoholik żyje w ciągłym stresie i napięciu. Nie potrafi odpocząć. Cierpi na bezsenność lub nie ma wystarczającej ilości czasu w ciągu doby, by należycie się wysypiać. W efekcie cierpi na dolegliwości ze strony układu krwionośnego,
zaburzenia pracy serca (tachykardia, zawał), chroniczne napięcie mięśniowe (bóle o różnym umiejscowieniu), zaburzenia ze strony układu pokarmowego (zaparcia, biegunki, wrzody). Przy pracy siedzącej mogą nasilać się problemy z kręgosłupem. Zdarzają się omdlenia. Brak umiejętności wypoczywania powoduje, że pracoholik odczuwa stałe napięcie, przymus pracy, jest nadmiernie drażliwy, łatwo wpada w złość lub też miewa stany depresyjne. Doświadcza zaburzeń koncentracji uwagi i pamięci. Nie odczuwa satysfakcji z pracy.
Pracoholizm a rodzina
Osoby bliskie również odczuwają wpływ uzależnienia na ich życie. Pracoholicy nie mają czasu dla rodziny, co najczęściej skutkuje rozluźnieniem więzi rodzinnych. Partner osoby uzależnionej od pracy nie wytrzymuje napięcia – pracoholicy są więc bardziej narażeni na rozpad związku.
Leczenie pracoholizmu
Leczenie pracoholizmu – jak każdego uzależnienia – odbywa się poprzez psychoterapię. Niezbędne jest wstępne uznanie przez pracoholika, że ma on problem i – by go rozwiązać – jest gotów przyjąć pomoc z zewnątrz.
Sprawdź czy jesteś zagrożony pracoholizmem
S Sprawujesz w pracy pełną kontrolę i w związku z tym niechętnie przekazujesz zadania innym osobom lub prosisz o pomoc.
T Twoje myśli w większości są skupione wokół pracy, nie potrafisz znaleźć czasu dla siebie, rodziny. Gdy przebywasz w sytuacjach/towarzystwie osób nie związanych z pracą, nie poświęcasz uwagi temu, gdzie i z kim jesteś lecz pracy.
O Obwiniasz się za najmniejsze uchybienia w pracy, wściekasz się, gdy inni nie spełniają Twoich standardów profesjonalizmu.
P Poczucie winy wyzwalają w Tobie sytuacje, gdy nie pracujesz. Nie potrafisz wolnego czasu poświęcić rodzinie, relaksowi lub wyjechać na urlop, nie zabierając ze sobą swojej pracy.
Powinieneś skonsultować się ze specjalistą (psychologiem).
Pracoholizm jest lub może w niedługiej przyszłości stać się przyczyną Twoich poważnych problemów zdrowotnych, rodzinnych, a także zawodowych.